Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın ‘sıfır atık’ sloganıyla tanıtılan depozito uygulaması bir türlü uygulamaya geçirilmedi. Pandemi nedeniyle devre dışı bırakılan İBB’ye ilişkin otomatlar da hâlâ açılmadı. Almanya’da 100 adet 1.5 litrelik pet şişeyi geri dönüşüme veren bir kişi aldığı fişle 1 kilo tavuk budu, 100 gram dana jambon, 1 kilo patlıcan, 1 kilo şeftali, 1 kilo kayısı, 1 kilo kiraz alıyor. Pekala Türkiye’de durum nasıl?
Geçen yıl kasım ayında, Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın ‘Sıfır Atık Projesi’ kapsamında uygulamaya koyacağı açıklanan depozito uygulaması hâlâ hayata geçirilmedi.
Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Murat Kurum, “2022 Ocak prestijiyle uygulamaya geçireceğiz. Birinci evvel metal cam ve pet şişelerin, bu eserlerin sisteme dahil edilmesi için çalışmalarımızı başlattık. 2022 Haziran ayında da vatandaşlarımız cam, metal ve pet, plastik atıkları iade noktalarımıza götürecekler ve depozito fiyatlarını almak suretiyle üretime, istihdama, geri dönüşme katkı sağlayacaklar” demişti.
Depozito sistemi aslında bakanlığın projesinden dört yıl evvel İstanbul’da başladı. Lakin Türkiye’nin en büyük atık üreten kenti İstanbul’da pandemiyle birlikte farklı gelişmeler yaşandı.
İLK EVVEL OKUL VE METRO İSTASYONLARINA KONULDU
2018-2020 yılları ortasında Şişhane ve Ayazağa metro durağıyla birlikte 97 okula, İSBAK tarafından üretilen ‘yerli’ ve ‘milli’ Akıllı Geri Dönüşüm Konteyneri konuldu.
86 ŞİŞEYE BİR PARASIZ SEYAHAT!
0.33-0.50 litre plastik şişeler için 3 kuruş, 1 litre plastik şişeler için 6 kuruş, 1.5 litre plastik şişeler için 9 kuruş, 0.33 litre metal kutular için 3 kuruş ve 0.50 litre metal kutular için 9 kuruş, ödeme yapılıyor ve TL olarak İstanbulkart’a yükleniyordu.
ÜCRETSİZ TİYATRO BİLETİ, İNDİRİMLİ YEMEK VAADİ
Dönemin AKP’li İstanbul Büyükşehir Belediye Lideri Mevlüt Uysal, kartına yükleme sayısı fazla olan vatandaşların Kent Tiyatroları’ndan ücretsiz tiyatro bileti alabileceğini ve İBB toplumsal tesislerinden indirimli yemek yiyebileceklerini de açıklamıştı.
O periyot tam yolcu akbil fiyatı 2 lira 60 kuruştu. 86 adet 0.50 litrelik pet şişe ya da 43 adet 1 litrelik pet şişeyi otomat yoluyla geri dönüştüren İstanbullular bir seyahatlerini bedavaya getiriyorlardı.
VİRÜS YÜZÜNDEN DEVRE DIŞI BIRAKILDI
Ancak 2020 yılının son günlerde dünyayla birlikte Türkiye’de de corona virüsü pandemisinin ortaya çıkmasının akabinde atıkların bulaş tesiri göz önünde bulundurularak aygıtlar devre dışı bırakıldı ve şimdi kullanıma açılmadı.
REVİZYON ÇALIŞMALARI SÜRÜYOR
SÖZCÜ’nün İBB yetkilerinden elde ettiği bilgilere nazaran aygıtların atıkları ezme/parçalama oranın artırılması, atık hacminin daha da küçültülmesi nedeniyle revizyon çalışmaları hâlâ sürüyor.
İBB aygıtları tekrar hizmete sunmak için yalnızca revizyon çalışmalarının tamamlanmasını değil Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın hâlâ uygulamaya koyamadığı depozite sisteminin devreye girmesini bekliyor.
ULAŞIMA ARTIRIM GELİNCE ŞİŞE SAYISI 255’E YÜKSELDİ
Geri dönüşüm konteynerlerinin hizmete girdiği periyot 2 lira 60 kuruş olan tam yolcu akbil fiyatı yüzde 195 oranında artışla 7 lira 67 kuruşa çıktı.
Cihazların tekrar hizmete girdiğini varsayarsak; bir vatandaşın bir sefer fiyat seyahat etmesi için 255 adet 0.50 litrelik pet şişeyi ya da 127 adet 1 litrelik pet şişeyi otomata atması gerekecek.
DİĞER ÜLKELERDE SİSTEM NASIL İŞLİYOR?
DÖRT KİLO ZERZEVAT MEYVE, TAVUK, DANA JAMBON: Almanya’da marketlerin önüne konulan geri dönüşüm otomatlarında 1.5 litrelik pet şişe için 0.25 Euro veriliyor. Fiyat rastgele bir karta yüklenmiyor. Otomattan çıkan fişle marketten istediğiniz üzere alışveriş yapıyorsunuz. 100 şişe attığınız vakit marketten alabileceğiniz şeyler toplamda şöyle: 1 kilo tavuk budu, 100 gram dana jambon, 1 kilo patlıcan, 1 kilo şeftali, 1 kilo kayısı, 1 kilo kiraz…
Almanya
800 GRAM SOMON: İsveç’te daha gelişmiş makineler kullanıyor. Plastik şişeleri ve metal kutuları tek tek değil de toplu halde attığınız makine kısa bir müddette hepsini ayrıştırıyor. Ortalama 100 şişe ya da kutu için en az 100 kron (yaklaşık 170 TL) ödeniyor. Makinenin verdiği fişle Malmö’deki tanınmış bir zincir marketten 800 gram somon alabilirsiniz.
SÜT, YUMURTA, TEREYAĞI: Avustralya’nın Sidney kentindeki otomatlar cam, metal, plastik ayrımı yapmaksızın şişe başı 10 sent veriyor. 100 şişe karşılığı alacağınız 10 dolarlık fişle marketten 1 litre süt, 12 adet yumurta, 250 gram tereyağı alabilirsiniz.
Avustralya
TÜRKİYE’DE 100 BOŞ ŞİŞENİN KARŞLIĞI 1.5 LİTRE SU!
İstanbul’da otomata atacağınız (o da hizmete girerse) 100 adet 1.5 litrelik şişenin karşılığı ise 9 TL. Bu parayla da lakin İBB otomatlarından 3 adet 0.50 litre soğuk su alabilirsiniz!