BİSAM son enflasyon raporunda TÜİK’in enflasyon datalarının olması gerekenden düşük olduğunu, bunun değerli nedenlerinden birisinin de kira hesaplamalarındaki fark olduğunu belirtti.
DİSK’e bağlı Birleşik Metal-İş Sendikası’nın Sınıf Araştırmaları Merkezi (BİSAM) Haziran 2022 devrine ilişkin Enflasyon ve Kira Artışları Raporu yayımladı.
Raporda kira başta olmak üzere enflasyon sepetinde bulunan pek çok husus kümesinin hesaplanma usulleri nedeniyle Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) resmi enflasyonunun olması gerekenden daha düşük hesaplandığı belirtildi.
TÜİK’in Türkiye genelinde oluşturduğu örneklemden topladığı kira fiyatı dataları yüklü olarak yenilenen kontratlardan oluşuyor. TÜİK büyük oranda mevcut kiracıların kiralarındaki artışı takip ederken, emlak endeksleri piyasa bilgilerini kullanarak boşalan konutların kirasını takip ediyor.
Bu nedenle uzmanlar kira enflasyonunun hakikat hesaplanmadığını, bunun da genel enflasyonu aşağı çektiğini savunuyor. Ayrıyeten uzmanlar TÜİK’in enflasyon sepetindeki kimi eserlerin ağırlıklandırılmasının nedeniyle de enflasyonun olması gerekenden daha düşük çıkmasını sağladığı görüşünde.
TÜİK’E NAZARAN KİRALAR BİR YILDA YÜZDE 22,8 ARTMIŞ
BİSAM raporunda da kiracıların kiralık konut fiyatlarındaki yüksek artış yüzünden kâbus yaşadığı fakat TÜİK’in yıllık kira artış oranının yüzde 22,8 seviyesinde kaldığı belirtilerek “TÜİK’in enflasyon hesaplama sistemi kiralardaki ani artışlara karşı son derece duyarsız” tespitinde bulunuldu.
TÜİK’in haziran ayı tüketici enflasyonu (TÜFE) datalarına nazaran gerçek kiralardaki yıllık fiyat artışı yüzde 22,8 ile yüzde 78,6 olarak açıklanan genel enflasyonun çok altında bulunuyor. Kiralardaki resmi artış ise enflasyonu aşağı çeken en değerli harcama kalemi durumunda.
Emlak endekslerine nazaran kiracının önemli bir fakirleşme tehdidi altında olduğunu belirten BİSAM raporunda, “TÜİK enflasyon hesaplama yolunu ve sepetini işçilerin sıkıntılarına hassas hale getirmelidir” tabirleri yer aldı.
‘GERÇEK KİRA ENFLASYONU YÜZDE 92,5’
BİSAM hesaplamalarına nazaran, kiracıların enflasyonu tüketim harcama kalıbına ve TÜİK unsur küme fiyatlarına nazaran yüzde 70 olarak görünüyor. Emlak endekslerine (Endeksa) nazaran ise kiralık konut fiyatları yüzde 155 oranında artmış durumda.
Buna nazaran bu süreçte oturduğu konuttan çıkmak, yeni bir konuta taşınmak zorunda kalan, konut sahiplerinin tehditleri karşısında kirasını piyasa oranında artıranlar için ise enflasyon yüzde 92,5 seviyesinde.
‘SEPETTEKİ ESERLER GERÇEK AĞIRLIKLANDIRILMIYOR’
Bununla birlikte raporda TÜİK’in enflasyon sepetindeki eserlerin tartısına da reaksiyon gösterildi.
Raporda, “Fiyatları teknolojiye koşut olarak gerileyen cep telefonu görüşme fiyatı ve internet fiyatının toplam içindeki yükü yüzde 2,62. Ekmeğin enflasyon sepetindeki tartısı yüzde 2,54. Yani ekmek enflasyonu üst sürüklerken, cep telefonu görüşme fiyatı aşağıya çekiyor. Neredeyse ekmek artırımlarını, cep telefonu konuşma fiyatlarındaki düşüş götürüyor” tabirleri yer aldı.
Raporda ayrıyeten kimi eser kümelerinin enflasyonu daima olarak aşağıya çektiği belirtilirken TÜFE bilgilerine nazaran ekmek fiyatlarının 2003’ten bu yana enflasyondan yüzde 32 daha fazla artış kaydettiği, cep telefonu ve internet fiyatlarının ise gerçek olarak dörtte bir oranına hatırlatıldı. Yani bu hesaba nazaran yalnızca ekmek ve cep telefonu/internet fiyatlarından oluşturulan bir hesap olsaydı, ekmekteki kayba karşın enflasyon gerilemiş olacaktı.
Rapora nazaran enflasyonu en çok aşağıya çeken eser kümeleri ise şöyle oldu:
‘ENFLASYON HESABI KONTROLE AÇILMALI’
Son olarak raporda enflasyon hesaplamalarının emekçi örgütlerinin kontrole açılması gerektiği belirtildi. BİSAM’ın bahis ile ilgili genel teklifleri ise şöyle oldu:
- “TÜİK Emek Örgütlerinin Kontrolüne Açılmalıdır
- Herkesin enflasyonu birebir değildir, TÜİK farklı gelir kümeleri ve bilhassa ücretliler için enflasyonu başka ayrı açıklamalıdır.
- Enflasyonun toplumsal gerçekleri temsil eden bir metodoloji ile hesaplanmalıdır. Bu bağlamda TÜİK enflasyon hesaplama prosedürünü ve sepetini işçilerin problemlerine hassas hale getirmelidir.
- Teknolojik gelişmeye koşut olarak fiyatı gerçek olarak gerileyen eser kümelerinin, hanehalklarının genelini ilgilendirmeyen fakat nicelik olarak tartıya sahip olan (araç alım satımı gibi) eserler sepetten çıkartılmalıdır.
- Kurumsal birikimi ile tartışmasız bir değere sahip olan, açıkladığı datalarla işçilerin ömür şartlarını belirleyen TÜİK, tarihi misyonuna ve kıymetine karşıt davranmamalı, bilgi gizleme, daima metodoloji değişikliklerine giderek dataları etkileme üzere uygulamalardan vaz geçmeli, şeffaflığına ve saygınlığına ziyan verecek müdahalelere karşı durabilmelidir.
- Gerek toplu kontrat gerek taban fiyat gerekse emekliler başta olmak üzere geniş kısımların fiyatları ve artırımlarının belirlenme sürecinde, resmi enflasyon dataları temel alınmaktadır. Enflasyon temelli artışlar ekonomik büyümeyi göz arkası etmektedir. Bu manada enflasyon bilgilerine ek olarak ekonomik büyüme sayıları da bu artışlara ek edilmelidir
- Kiralar üzere fiyat denetimi devletin elinde olan elektrik, gaz, akaryakıt fiyatları da sabitlenmeli, vatandaşın birbiri ile karşı kaşıya getiren yaklaşımlara son verilmelidir”